Kvar har du blikket?

Den siste veka har eg på svært ulike måtar blitt minna om kor viktig det er kvar du har blikket. Det åpna med eit føredrag med Riel Miller på konferansen Disruptive educaton: «The New Context of Learning». Riel Miller er framtidsforskar. Eg trur ikkje eg klarar å gjengi innhaldet, men ein av tankane eg fekk av det, var nettopp det ganske banale: Korleis du ser føre deg framtida, har konsekvensar for korleis du handlar i dag. Eg trur at det å verta medviten om kva framtidsbilete ein har, både i eige liv og i større samanhengar, kan føre til at ein tar meir medvitne val. For ein organisasjon, for eksempel ein skule, blir det viktig å snakka saman om dette. Korleis ser vi for oss vår skule om 5 år? Om ti? Og også meir generelt: Kva er framtida for skulen? Svara vi gir, påverkar korleis vi agerer i dag, og om vi klarer å jobba saman for å nå måla våre. Dette tyder sjølvsagt ikkje at det ikkje er viktig å sjå bakover, kjenne historia, men det føler eg at vi er meir medvitne på og snakkar meir om.

En litt annan akse enn bakover – framover, er innover – utover. Den synes eg er særleg relevant for skulen. Ser vi utover på samfunnet rundt oss – eller innover på eigen organisasjon for å finne ut korleis vi skal handle? Begge deler er sjølvsagt legitimt, men det fører gjerne til ulike retningar. Eg trur distriksskular ofte er meir utoverretta, dei ser f. eks. ei oppgåve i å skaffe arbeidskraft i lokalsamfunnet. Eg kan bruka Knarvik vgs, der eg jobba før, som eit godt døme. Skulen har i svært mange år samarbeida tett med næringslivet i Nordhordland for å utvikle utdanning som er i tråd med behova i lokalsamfunnet. TAF- ordninga er kanskje det mest kjende resultatet av samarbeidet. Men eg trur ikkje skulen berre kan tenkja lokalt og på arbeidskraft ved å retta blikket utover. Ein kan også sjå meir generelt på samfunns- og arbeidslivet, og spørja: Kva eigenskapar er det viktig å dyrka hos elevane, slik at dei vert budde på å bli ein deltakar i samfunnet? Kva kompetanse treng dei? Kan skulen i dag vera det same som for femti år sidan? Er samfunnet det same?

I går skreiv Henning Lund eit blogginnlegg i høve ein debatt om IKT-satsingen i norsk skule som Norsk Lektorlag arrangerte på Litteraturhuset i går kveld. Med spørsmåla sine, ser Henning nettopp utover og framover:

Lektorene møter en ny virkelighet i årene som kommer. Vi kan møte den virkeligheten forlengs eller baklengs, men uansett er det ikke tvil om at vi får mange flere utfordringer og muligheter en vi har hatt – både faglige og på andre måter. Jeg har et fromt ønske om at NLL (og de andre fagforbundene) snart begynner å diskutere hvordan skolen skal tilpasse seg virkeligheten. Hva er lektorens jobb og rolle om 5 – 10 – 20 år? Hvordan skal lektorene dyktiggjøres mtp å møte utfordringene som online-verdenen skaper i undervisningssituasjonen? Hvordan skal lektorene dyktiggjøres mtp å klare å utnytte det enorme mangfoldet vi har fått av verktøy og tjenester som kan brukes i skolen? Her er det en jobb å gjøre, og i mitt hode tror jeg det er når disse diskusjonene kommer opp at NLL har noen mulighet til å påvirke utviklingen.

Og då tenkjer eg: Det er viktig å klargjera slike grunnleggande spørsmål som kva ein tenkjer om framtida. Er det slik at dei som måtte ha andre tankar enn meg om skuleutvikling, eller IKT i skulen for den del, har andre framtidsbilete? Det kunne ha vore ein spennande diskusjon.

Desse yrkesfagelevane!

Dette innlegget skal handle om dei 16-åringane som vel eit yrkesfagleg utdanningsprogram etter ungdomsskulen. Ei gruppe som får finne seg i å bli stigmatiserte med ein gong dei har tatt dette valet, frå velmeinande akademikarar, politikarar og verst av alt: lærarar. «Yrkesfagelevar» er identisk med dårlege karakterar, fråfall, liten interesse for «teori» (gudane veit kva det tyder), og gjerne dårleg oppførsel. Undersøkingar viser at fråfallet frå vidaregåande skule er størst på yrkesfagelege program. Og dermed veit alle som ikkje veit nokon ting, at problemet er all «teorien». Vel. Ei meir nedlatande og skadeleg haldning skal ein leita lenge etter.

Kva er min bakgrunn for å meina høgt og iltert om dette? 15 år med undervisning i norsk og engelsk på omtrent alle yrkesfaglege programområde. Det er ofte litt annleis å undervisa i klassar på yrkesfag enn på studiespesialiserande. Den viktigaste skilnaden er at som oftast er klassane mindre, frå 12 til 15 elevar. Og dessverre ofte meir kjønnssegregerte. Det er eit herleg syn å sjå gutane frå elektro og bygg koma saman med jentene frå helse og sosial og formgjeving på påbyggsåret. Sjå kor dei kroar seg og kosar seg. Vi har no ein gong for det meste god effekt på kvarandre, vi jenter og gutar. Men sånn elles, er yrkesfagelevane like ulike som dei på studiespesialiserande. Sjølvsagt. Massevis av elevar som er grusomt gode i engelsk. Der også. Massevis av elevar som kjedar seg i norsktimane. Der også. Elevar med høge ambisjonar, med psykiske vanskar, med sinne i seg, med avansert humor. Der også. Sjølvsagt.

Så var det denne teorien då. Mindre teori, meir yrkesretting, er slagordet. Og det ypperste eksemplet på kor gale det står til, er norsklærarar som driv med diktanalyse med yrkesfagelevar. Eg vil gjerne spørje: Skal yrkesfagelevane ut i eit anna samfunn enn dei andre elevane? Eit som er mindre komplekst, med mindre informasjonsoverflod og mindre teknologi? Det finnest omtrent ikkje manuelt arbeid lenger. Kompliserte teknologiske prosessar dominerer dei fleste yrke. Men det er kanskje ikkje denne teorien ein snakkar om. Lat oss gå tilbake til det aller mest idiotiske: diktanalyse på yrkesfag.Som eg forøvrig driv med i desse dagar. Kva skal dei med det? Eg spør igjen: Skal yrkesfagelevane ut i eit anna samfunn enn dei andre elevane? Eit som er mindre komplekst, med mindre informasjonsoverflod og mindre teknologi? I tillegg spør eg: Forstår desse velmeinande politikarane og akademikarane kvifor ein driv med diktanalyse med elevar? Trur ein det er for at dei skal kunna konversera lett om Wergeland etter ein betre middag med gode vener? At diktanalyse er ein slags sport som gir cred i borgarskapet?

Poesi er språkbruk i ei veldig rein, destillert form. Det er ein sjanger som er svært eigna til å studera det vi heile tida jobbar med i norskfaget – korleis språket blir meiningsskapande, manipulerande, provoserande, irriterande. Verkemiddel ein lett finn i dikt, kan ein så gjenkjenna brukt i andre tekstar, i den enorme flaumen av meiningar og informasjon ein må kunne takla i vår tid, for ikkje å bli overkøyrt fullstendig. Kjenner ein språket, kan ein bruka det, er ein ein god lesar, ein god skribent, er ein friare som menneske. Eg ynskjer dette for yrkesfagelevane mine også.

Fråfall er eit komplekst problem, som ikkje berre handlar om skulen isolert. Ein kan ikkje løysa det med å ta vekk fellesfaga. Dei er viktigare enn nokon sinne. Det skulen kan bidra med, er å sjå på på korleis det blir undervist i fellesfaga, og ein må tora å spørja fellesfagslærarar kva haldningar dei har til å undervisa på yrkesfag. Eg har høyrt mykje rart i mi tid. Lærarar som finn det mindre stimulerande å undervisa yrkesfagelevar enn andre elevar, er det mange av. Dessverre. Eg synes ein verkeleg må spørja seg sjølv kva det er ein er ute etter i jobben. Stadfesting av sin eigen faglege suverenitet gjennom elevar som speglar ein sjølv? Som set pris på lange doseringar og kan gjenta? Blir ein irritert av elevar som er meir umiddelbare, som tydeleg viser at dei kjedar seg? Som krev noko anna for å bli engasjert? Då vil eg påstå at ein er meir interessert i seg sjølv og faget enn i elevar. Og då bør ein ikkje jobba i skulen.

http://www.flickr.com/photos/44124404848@N01/134955988