Då er vi i gang – på ein måte

Som eg skreiv i juni, er eg altså tilbake som norsklærar. Eg skal dela dei ti norsktimane i 3MK med ein kollega. Dessverre er kollegaen min i streik nett no, så det vert berre mine fire timar i veka for elevane. Vi må venta på at streiken er over med å legga langsiktige planar og fordela arbeid, etc. Men elevane og eg må jo begynna! I dag har elevane oppretta norskblogg. Den skal dei bruka til å dokumentera det vi gjer i norsktimane. Målgruppa er andre elevar i Norge, og norsklærarane deira. Dei har bestemt plattform, design etc sjølve, og alle har fulle rettar til å jobba med bloggen. Eg godkjenner ikkje før dei publiserer, dette er deira blogg. Det skal gå på omgang i klassen kven som har ansvaret for å dokumentera på bloggen. I dag har vi jobba med å få oversyn over det dei hugsar om norgeshistoria, for når ein kjem på påbygg, er det lenge sida ein har hatt historie. Vi brukte 3 klokketimar på arbeidet. Meir om arbeidet finn de sjølvsagt på bloggen! Spørsmål og kommentarar er svært velkomne – og norsklærarar: Del med elevane dykkar.

Ein norsklærar vender attende

Dette har hendt: Eg har vore på mitt livs eventyr, og det er ikkje slutt enno. Det å få vera med på å bygga opp ein skule frå grunnen av har vore altoppslukande, og heilt fantastisk. Men det har ikkje vore mogleg å fordjupa seg i noko som helst anna. Difor har norsklærar Tveisme vore pensjonert, og dei store debattane som har vore kring norskfaget, har eg fulgt med eit halvt auga. Men no skal eg altså dyppa ei lita tå ned i norskfaget igjen. Eg skal dela ein påbyggsklasse med ein annan lærar, og er på den måten attende til utgangpunktet, der eg starta for snart 17 år sidan. Også fordi eg igjen skal få samarbeida med og læra av ein superdyktig kollega. Det treng eg, fire år utanfor faget er lenge. Mykje har hendt i faget også. Og då er vi ved poenget med dette innlegget. Eg treng hjelp til å forstå ein del av det som har føregått. Det som kjem vidare her, kjem nok til å høyrast ganske kritisk ut, kanskje til og med konservativt. (Gulp!) Men eg ynskjer ikkje først og fremst å kritisera, eg treng hjelp til å finna kjeldene, diskusjonane og det som har ført fram til den læreplanrevisjonen eg no sit med.

Det er lurer mest på, er endringa i sjangertermar. Borte er novelle, kåseri, artikkel og essay, inne er «kreative, informative og argumenterende tekster, utgreiinger, litterære tolkninger, drøftinger og andre resonnerende tekster»(vg 3 påbygg). Kva er grunngjevinga for dette? Eg reagerer særleg på inndelinga kreative, informative og argumenterande. For det første: Er det noko i vegen for at ein tekst kan vera alt dette? For det andre: Vil ikkje dette berre vera tildekkande, og føre til at ein lærar seier til eleven at «kreativ» tyder anten novelle, kåseri eller essay, og «informativ» tyder artikkel? Er meininga at elevane skal få større fridom til å eksperimentera? Men då må lærarar vera villige til å vera med på leiken. Eg meiner eksamensoppgåva som vart gjeven i hovudmål i år, der eleven skulle skriva ein kreativ tekst, var eit godt døme på at dette er tildekkande og forvirrande. Elevar valde forteljing eller novelle-sjangeren, og det viste seg å vera feil. Fordi oppgåva sa dei skulle reflektera. Men kva om elevane let ein hovudperson i ei novelle reflektera over tematikken i tekstane som var oppgitt? Er det framleis feil?

Så har eg nokre kommentarar til læreplanmåla for påbygg. Her er to ulike læreplanmål:

1. skrive kreative, informative og argumenterende tekster, utgreiinger, litterære tolkninger, drøftinger og andre resonnerende tekster på hovedmål og sidemål

2. skrive kreative, informative og resonnerende tekster, litterære tolkninger og retoriske analyser på hovedmål og sidemål med utgangspunkt i norskfaglige tekster

Kvifor er ikkje dette eitt mål? Ja, eg ser skilnaden, men det kan då umogleg vera meininga at elevane må skriva informative tekstar som ikkje har utgangspunkt i norskfaglege tekstar, og informative tekstar som har det? Absurd blir det om ein seier det same om litterære tolkingar. Her må det ryddast.

Og sånn bortsett frå det, det skal bli herleg å koma i gang!

 

Desse yrkesfagelevane!

Dette innlegget skal handle om dei 16-åringane som vel eit yrkesfagleg utdanningsprogram etter ungdomsskulen. Ei gruppe som får finne seg i å bli stigmatiserte med ein gong dei har tatt dette valet, frå velmeinande akademikarar, politikarar og verst av alt: lærarar. «Yrkesfagelevar» er identisk med dårlege karakterar, fråfall, liten interesse for «teori» (gudane veit kva det tyder), og gjerne dårleg oppførsel. Undersøkingar viser at fråfallet frå vidaregåande skule er størst på yrkesfagelege program. Og dermed veit alle som ikkje veit nokon ting, at problemet er all «teorien». Vel. Ei meir nedlatande og skadeleg haldning skal ein leita lenge etter.

Kva er min bakgrunn for å meina høgt og iltert om dette? 15 år med undervisning i norsk og engelsk på omtrent alle yrkesfaglege programområde. Det er ofte litt annleis å undervisa i klassar på yrkesfag enn på studiespesialiserande. Den viktigaste skilnaden er at som oftast er klassane mindre, frå 12 til 15 elevar. Og dessverre ofte meir kjønnssegregerte. Det er eit herleg syn å sjå gutane frå elektro og bygg koma saman med jentene frå helse og sosial og formgjeving på påbyggsåret. Sjå kor dei kroar seg og kosar seg. Vi har no ein gong for det meste god effekt på kvarandre, vi jenter og gutar. Men sånn elles, er yrkesfagelevane like ulike som dei på studiespesialiserande. Sjølvsagt. Massevis av elevar som er grusomt gode i engelsk. Der også. Massevis av elevar som kjedar seg i norsktimane. Der også. Elevar med høge ambisjonar, med psykiske vanskar, med sinne i seg, med avansert humor. Der også. Sjølvsagt.

Så var det denne teorien då. Mindre teori, meir yrkesretting, er slagordet. Og det ypperste eksemplet på kor gale det står til, er norsklærarar som driv med diktanalyse med yrkesfagelevar. Eg vil gjerne spørje: Skal yrkesfagelevane ut i eit anna samfunn enn dei andre elevane? Eit som er mindre komplekst, med mindre informasjonsoverflod og mindre teknologi? Det finnest omtrent ikkje manuelt arbeid lenger. Kompliserte teknologiske prosessar dominerer dei fleste yrke. Men det er kanskje ikkje denne teorien ein snakkar om. Lat oss gå tilbake til det aller mest idiotiske: diktanalyse på yrkesfag.Som eg forøvrig driv med i desse dagar. Kva skal dei med det? Eg spør igjen: Skal yrkesfagelevane ut i eit anna samfunn enn dei andre elevane? Eit som er mindre komplekst, med mindre informasjonsoverflod og mindre teknologi? I tillegg spør eg: Forstår desse velmeinande politikarane og akademikarane kvifor ein driv med diktanalyse med elevar? Trur ein det er for at dei skal kunna konversera lett om Wergeland etter ein betre middag med gode vener? At diktanalyse er ein slags sport som gir cred i borgarskapet?

Poesi er språkbruk i ei veldig rein, destillert form. Det er ein sjanger som er svært eigna til å studera det vi heile tida jobbar med i norskfaget – korleis språket blir meiningsskapande, manipulerande, provoserande, irriterande. Verkemiddel ein lett finn i dikt, kan ein så gjenkjenna brukt i andre tekstar, i den enorme flaumen av meiningar og informasjon ein må kunne takla i vår tid, for ikkje å bli overkøyrt fullstendig. Kjenner ein språket, kan ein bruka det, er ein ein god lesar, ein god skribent, er ein friare som menneske. Eg ynskjer dette for yrkesfagelevane mine også.

Fråfall er eit komplekst problem, som ikkje berre handlar om skulen isolert. Ein kan ikkje løysa det med å ta vekk fellesfaga. Dei er viktigare enn nokon sinne. Det skulen kan bidra med, er å sjå på på korleis det blir undervist i fellesfaga, og ein må tora å spørja fellesfagslærarar kva haldningar dei har til å undervisa på yrkesfag. Eg har høyrt mykje rart i mi tid. Lærarar som finn det mindre stimulerande å undervisa yrkesfagelevar enn andre elevar, er det mange av. Dessverre. Eg synes ein verkeleg må spørja seg sjølv kva det er ein er ute etter i jobben. Stadfesting av sin eigen faglege suverenitet gjennom elevar som speglar ein sjølv? Som set pris på lange doseringar og kan gjenta? Blir ein irritert av elevar som er meir umiddelbare, som tydeleg viser at dei kjedar seg? Som krev noko anna for å bli engasjert? Då vil eg påstå at ein er meir interessert i seg sjølv og faget enn i elevar. Og då bør ein ikkje jobba i skulen.

http://www.flickr.com/photos/44124404848@N01/134955988

Ein mage full av sommarfuglar

Uha! Alt på onsdag ramlar det inn ei mengd med totalt ukjende unge menneske, og sidan det er første dagen, set dei seg pent ned og ser på MEG. Skrekkblanda fryd er eit særdeles dekkjande uttrykk for den kjensla eg får av å tenkja på det. Eg har så mange ynskje for korleis det skal bli, så mange ambisjonar på både deira og mine vegne. Og eg veit alt no at eg ikkje kjem til å få til alt, og det må eg berre leva med.

Eg går altså i gang med ein Vg1 klasse på studiespesialiserande, i norsk og engelsk. Her skal eg også vera kontaktlærar for halvparten av elevane. I tillegg skal eg ha norsk i ein Vg1 klasse på elektrofag. I norsken på studiespesialiserande er eg så heldig å få halda fram det gode samarbeidet frå Vg3 i fjor, dei same lærarane får no Vg1. Vi hadde eit planleggingsmøte alt før sommaren, og eg gler meg utruleg til å gå i gang med å setja dei gode tankane som kom fram der, ut i praksis. To hovudprinsipp i det vi skal gjera: Vi skal setja saman eit litteraturkorpus som elevane skal lesa gjennom ganske tidleg i skuleåret, som vi så skal koma attende til i løpet av året, med ulike innfallsvinklar. Vi håpar at dei slik skal få koma djupare inn i stoffet, og læra meir om å lesa tekstar og å skriva om tekstar. Det andre viktige prinsippet er at vi skal bygga opp skrivekompetansen ved å berre jobba med og vurdera nokre tekstelement i gongen. Døme: Vi skriv kanskje eit lesarinnlegg tidleg i haust, i arbeidet med dette vert legg vi vekt på å bygga opp eit godt argument – og eit godt avsnitt, og så er det berre desse elementa som vert vurderte. Eg håpar dette vil verka motiverande på elevane, og at dei vil føla at dei får lov å læra seg noko skikkeleg, lov å meistra.

I norsk på yrkesfag og i engelsk på studiespesialiserande, vert den store endringa og utfordringa å ikkje ha lærebok. I YF norsk er eg svært trygg på at eg har gjort eit godt val (her har lærarane på vår skule vore fristilte i høve til lærebokspørsmålet), eg har brukt boka svært lite i året som gjekk. I engelsk er eg meir spent, det er eit omfattande fag, ndla-ressursen er heilt ny – framleis ikkje heilt ferdig, og det krev ein del nytenking og kreativitet, ikkje minst frå elevane si side. Det er ingen grunn til å tru at ikkje dei har fått med seg ein del av all den negative omtalen ndla og digitale læringsressursar fekk i vår, og det er slett ikkje sikkert alle er så positive i utgangspunktet. Men eg gler meg voldsomt til å ta fatt!

Eit spørsmål som eg tumlar mykje med, er kor mange digitale verktøy eg skal introdusera for elevane og i kva tempo. Her er det fleire moment som spelar inn. På den eine sida kunne eg godt tenkja meg å starta frå dag ein med ein wiki, bloggar, delicious og ei netvibesside som haldt oversynet over alt dette, og gjerne nokon til. Men så er det slik at nokre elevar har ikkje vore borti it’s learning, ingen har brukt skolearena, mange er svake i god organisering av filer, etc. Her vil eg gjerne ha innspel, og eg trur eg må laga ein slags fornuftig «årsplan» for digital kompetanse hjå elevane mine.

Vel, det var litt tankesortering etter første dag på jobben. Eg ynskjer alle sommarfuglmagane lukke til med skulestart!

For ein fantastisk haust det har vore!

For ei som er grunnleggjande forviten og elskar å lære! Mykje var nytt i august: Nye klassar, nye læreplanar og til dels nye utfordringar, i og med at eg møtte min første klasse med eigne bærbare PC’ar. Sjølv om eg har jobba mykje med problemstillingar knytta til Kunnskapsløftet og IKT i skulen tidlegare, var det godt å endeleg få praksis. Dessutan har dei 20% eg har fått for å jobbe med pedagogisk bruk av IKT vore gull verdt for meg, endeleg har eg fått betre tid til å setja meg ned med PC’en og læra og tenkja. Og kva fann eg? Eit fantastisk nettverk av engasjerte skulefolk som gjerne deler kunnskapen sin med andre, gjennom bloggane sine, delicious, og ikkje minst Twitter. (Les hjå Svend A. Horgen dersom du ikkje har oppdaga Twitter endå!) Dette har vore heilt uvurderleg for meg. Tusen takk til alle!

Ved sidan av dette, har problemstillingar rundt vurdering stått sentralt i haust, både lokalt på skulen, og gjennom arbeidet i FAU-norsk. Kurset Henning Fjørtoft hadde i bruka av rubrikkar og sjekklister, var svært nyttig, og eg har tatt i bruk verktøya. Eg er ikkje nøgd med alt eg gjer, men eg trur eg er på veg framover. Det viktigaste for meg er at vurdering vert knytta til læring, og dermed vert oppfatta både av lærarar og elevar som nyttig å jobba skikkeleg med. Eg ser at det er fleire sider ved arbeidet som gjeld konkretisering av kompetansemål som eg er usikker på, men eg er nøgd med innfallsvinkelen FAU-norsk har hatt til dette, det vi ser erfaringsutveksling lærarane i mellom som eit viktig steg på vegen til felles forståing av læreplanen.

Det er svært spennande å jobba med Vg3 norsk, utfordringane er mange: Skjønnlitterært program, fordjupingsemne, gode vurderingssituasjonar, osb. Kor godt er det ikkje då å ha nettverk også lokalt, både gjennom FAU – takk til Kristine, Marianne og Grethe, og på skulen – takk til Hege, Mona og Anne-Marie!

Det skal bli godt med litt ferie, men eg gler meg til å starta opp att på nyåret også. Eit av måla mine er å koma i gang med meir bruk av 2.0 – verktøy i førsteklassen min. Eg håpar også eg skal få høve til å halda fleire kurs i Web 2.0 for kollegaer, det har vore givande å halda på med. I det heile håpar eg å kunna gjera ein god jobb for fleire av kollegane mine enn dei eg har nådd til no. Eg håpar også bloggen min og IKT-wikien, i tillegg til Netvibes-sida, skal nå fleire i skulesamfunnet vårt og vera til hjelp.

God jul til alle i bloggosfæren, alle Twitrarar, alle lærarar ved KNV! Og andre som måtte forvilla seg inn hit!

Image: «Sweet Sweet Santa, Where’s My Two Front+Teeth?»
http://www.flickr.com/photos/42921300@N00/331687946

Fordjupingsemnet – ein del problemstillingar

Eg skal diskutera fordjupingsemnet med ein del andre lærarar i Hordaland neste veke, og som innleiing skal eg problematisera ulike sider ved fordjupingsemnet. Eg er oppteken av at vi ikkje berre skal tenkja «særemnet» framleis, men tenkja på nytt om dette. Her kjem dei punkta eg har tenkt å ta opp, og eg vil gjerne ha kommentarar og innspel!

Fordjupingsemnet

1. Kompetansemål:
”Målet for opplæringen er at eleven skal kunne
• gjennomføre arbeidet med en selvvalgt fordypningsoppgave og utforme den som en muntlig, skriftlig eller sammensatt tekst med språklig, litterært eller annet norskfaglig emne”

Kva for andre kompetansemål kan trekkjast inn?
• Mål frå alle tre åra?
• Mål frå Vg3?
• Avgrensa det til mål under hovudområda ”samansette tekstar” og ”språk og kultur”?

2. Omfang:

Tidsbruk:
Kor mykje av undervisningstida skal setjast av?

Breidd vs. djupn:
Kva ligg i fordjuping?
Kan elevane velje å legge hovudvekta på teori, og mindre på empiri? F.eks fordjuping i retorisk analyse, som vert anvendt på eit par artiklar?

Krav til omfang av ferdig produkt:
Skriftleg:
Munnleg:
Samansett tekst:

3. Vurdering:
• Dersom eleven vel å utforma fordjupingsoppgåva som ein samansett tekst, skal karakteren då telja på skriftleg eller munnleg karakter?
• Kor stor vekt skal karakteren ha?
• Skal elevar kunne jobbe i grupper, og korleis set vi i tilfelle karakteren?

Digital variasjon

Den siste veka har det gått ein diskusjon på bloggane til Ingunn, Arne Olav og June om blogging og elevar. Alle er nok einige i at blogging bør bli ein av fleire måtar å lære elevar digital lesing og skriving, men ikkje den einaste. Dette innlegget til Ingunn viser forresten ein flott elevblogg som er eit godt døme på kor godt verktøyet kan fungere for nokre elevar – med ein lærar som gir gode oppgåver.

Mangfald i verktøy og metode er heilt klart noko å streba etter. Vi veit at elevar lærer ulikt, og vi har ikkje noko lang, strålande historie å visa til når det gjeld å legga til rette for anna læring enn den vi sjølve har fått demonstrert i eigen skulegang: Sit i ro og høyr etter, gjer oppgåvene i boka og les leksene. Teoriar kring læringsstilar og læringsstrategiar, og om multiple intelligensar har gjort meg betre til å forstå og sjå dei som ikkje er slik som meg, dei som ikkje har det noko godt med å sitja rett opp og ned og høyra etter. Så er spørsmålet om eg gjer noko med det eg ser og veit. Vel, eg gjer meir enn eg gjorde før, sjølv om eg ikkje er flink nok. Kan ein digitalisert skule hjelpa oss til å leggja endå meir til rette?

Eg trur det. Eg har nettopp laga digitale forteljingar med elevane mine. Det at utstyret no er så lett å bruka og så tilgjengeleg, gjer at noko som tidlegare hadde krevt lang tid og organisering på førehand, kan gjerast raskt. Elevane har kamera i mobilane, eller eigne digitale kamera, og dei har PC’ar med innebygd mikrofon. Dermed tek eg lettare i ferd med denne type opplegg, og eg ser at elevar som likar aktivitet, kastar seg i det med entusiasme. Og dei hjelper kvarandre og lærer seg omtrent heilt på eiga hand redigeringa, om dei aldri har gjort det før. Slik vert IKT eit godt hjelpemiddel til å variera, og slett ikkje det nokre hevdar – noko som passiviserer elevane.

Nokre vil vel seia at ein kan ikkje laga artige animasjonar og digitale forteljingar av alt – og kva lærer dei av dette? Merkeleg haldning eigentleg – ingen spør slik om skriveoppgåver i arbeidsboka. Klassen min har laga digitale forteljingar fordi vi har jobba med komposisjonen i ulike tekstar.

Og no trur eg eg vil læra meg Glogster – og bruka det i engelsken!

Blogg i veg!

Inspirert av gjemmesiden, oppfordrar eg no alle kollegaer til å blogge! Årsakene er lista opp i innlegget til Svend Andreas Horgen, men eg kan godt formulera dei med mine eigne ord. Bloggar du som lærar, får du eit høve til refleksjon kring eiga undervisning som er sunt! I tillegg fører det med seg kontakt med andre, inspirerande kollegaer frå heile landet, og i det ligg det motivasjon og læring!

Som eg skriv i kommentaren til Svend Andreas, er mitt mål no først og fremst å få rektor til å blogge. Eg er sikker på at det hadde vore svært samlande for skulen og motiverande for elevane og lærarane. På bloggen kunne han skriva små innlegg om det han arbeider mest med og er mest oppteken av for tida, spørja elevane om kva dei meinte om saker og ting – og dermed hadde han gjeve alle norsklærarane ein sjanse til å bruka tid på å la elevane skriva kommentar på bloggen til rektor.

Inge – tek du utfordringa?

Skriftleg og munnleg i det nye norskfaget

Eg har hoppa rett inn på Vg3 no i år, utan å ha gått gradene på Vg1 og Vg2. I Vg3-planen er det berre to kompetansemål under hovudområdet muntlige tekster: «sette sammen og framføre et avgrenset skjønnlitterært program» og «analysere og vurdere sammenhengen mellom innhold, virkemidler og hensikt i muntlige sjangere». Men dette kan umogleg bety at det er berre desse to kompetansemåla som utgjer den munnlege kompetansen på Vg3. Ein må tenkja seg at mange av dei andre måla kan vurderast ved hjelp av munnlege sjangrar. Det mest opplagte er måla under hovudområda «Språk og kultur» og «Sammensatte tekster». Men også fleire av måla under «Skriftlige tekster» kan vurderast munnleg, fordi dette hovudområdet også om handlar lesekompetanse, ikkje berre skrivekompetanse. Desse måla kan godt vurderast munnleg: «bruke begrepsapparat fra retorikken for å analysere og vurdere tekster i ulike sjangere», «vurdere argumentasjon i andres tekster og underbygge egne påstander ved saklig argumentasjon», «beskrive utviklingen av egne tekster».

Den andre sida av dette, er at ein kan godt vurdere såkalla «kunnskapsmål» skriftleg, og la kompetansen visa på den skriftlege karakteren. Ta dette målet: «gjøre rede for norsk språkdebatt og språkpolitikk fra 1830-årene til vår tid». Min norsklærar-ryggmarg seier at kompetanse i denne målet skal gå på den munnlege karakteren i norsk, men det kan godt testast med ein såkalla «skriftleg-munnleg» prøve, berre ein også testar eleven i meir «reine» munnlege sjangrar gjennom året. Dette meiner eg no er feil. Vel eg å testa elevens kompetanse i dette v. hjelp av skriving, skal det vurderast i skriftleg.

Forstår andre norsklærarar dette på same måte?

Vurdering og vurderingsverktøy

Ja, då var det lenge sidan eg skreiv noko her. Det var ikkje kvardagen som tok meg, det var feberen. Eg har tenkt ein god del lurt medan eg har lege rett ut med feber, men eg har ikkje orka å skriva noko, og det ein ikkje skriv ned… Men altså, her er eg, og sjølv om eg har fått lite respons i det siste, er bloggen nyttig for meg, så det så!

7. oktober arrangerte FAU-norsk eit kurs om vurdering og vurderingsverktøy, v. Henning Fjørtoft, stipendiat v. NTNU. Han jobbar med lyrikk der, men driv i desse dagar og skriv bok om vurdering, og han reiser rundt og kursar lærarar i dette. Bakgrunnen hans for dette er IB-systemet slik han vart kjent med det som lærar på Trondheim International School. Dei brukar mykje vurderingsrubrikkar og sjekklister i vurderingsarbeidet. Døme på dette kan ein finna i Norsklæraren nr 2, 2007, der Fjørtoft har ein artikkel.

For å seia det kort og sikkert grusomt forenkla, poenget er å gjera våre vurderingskriterium tydelege for elevane (og oss sjølve), og gjera dei til ein viktig del av læringsarbeidet til elevane. Rubrikkane og sjekklistene er verktøyet.

Eg har prøvd dette ut litt i det siste, og eg trur det kan bli svært nyttig. Det er jo ikkje nytt for meg at det er viktig at elevane veit korleis dei skal bli vurdert, men eg syns verktøya til Fjørtoft var svært gode i dette arbeidet. Eg har laga sjekkliste til små føredrag saman med elevane, og eg driv også, i samarbeid med andre lærarar, å prøva å laga rubrikkar for teksttypar. Dei som er interessert i å følgja arbeidet vårt, kan sjå på wikien.

Det er mykje om rubrikkar på nettet, og eg skal kom tilbake til gode sider når eg finn dei.
http://rubistar.4teachers.org/index.php er ein rubrikkgenerator – som hjelper deg med å laga rubrikkar. Det er rett nok på engelsk, så ein får litt jobb med omsetjing, men pytt. Eg skal i alle høve prøva dette ut.

Tek gjerne i mot erfaringar med vurderingsverktøy!