Is School a Tardigrade?

You’ve heard of the tardigrade, right? It is a tiny animal, an organism, that lives everywhere. It is best known for being able to withstand anything. People have bathed it in alcohol and boiled it, and it survives.

In recent days I have started to wonder if school resembles a tardigrade. And by «school» I mean the way in which we now organise education and formal learning. The paradigm we live in, so to speak. This school has survived for over 150 years, and seems to withstand almost everything, just as the tardigrade. We operate with classes of roughly the same size, which usually means one teacher per class, everyone in the class is the same age, they stay in the same room at the same time, and do the same thing. They have a curriculum that has been determined for the course they are now taking, and they are graded on the extent to which they achieve the goals in this curriculum. To find out what they have achieved, they take tests, or exams.

It happens all the time that someone tries to break out of this, but it is always within the paradigm. For example, teachers work without grades during the year – but then they have to go back into the fold and give grades for the 1st and 2nd term (it is like this in Norway, at least). The pupils know this very well, and they know what really applies. We say that learning is the most important thing, but it is not, in this paradigm. The most important are grades, diplomas, admission, further study and a good job. Both teachers and students know this, and when someone wants to do «something different» at school, such as theme days, solidarity days, you name it, there is always a group of teachers and students (the most realistic ones perhaps?) who protest because it means a lot of time away from what we should be doing, which is subjects, which is what shows on the diploma. You don’t get a grade for all the great words in the curricula, such as creativity and interdisciplinary themes – you get it in subjects. This results in such absurd results that the go-ahead is given to interpret interdisciplinary topics as something that can be pursued in each subject separately. Sustainability in Norwegian, sustainability in English. The new curriculum is here – the tardigrade lives on! 

Why am I bothering about this now? Because of artificial intelligence. Or rather, because of the discussions around Chat GPT. Can the tardigrade survive artificial intelligence? Chat GPT gives students yet another way to cheat, and the cheating will gradually become more and more difficult to detect. And what are cheating and disclosures? They are familiar words in the tardigrade paradigm. When the goal is the best possible result in the form of good grades, it is rational to see if you can get to the result in simple ways. And it is rational for a teacher to try to expose pupils who do this. Because we do believe that the system is fundamentally fair? And that the only thing that cannot be fair about it – is if the students cheat in order to get better grades?

ChatGPT challenges, among other things, writing as a skill you practise all through school. And now I’m not being ironic or sarcastic: I firmly believe that it is important to practise the skill of writing, and that learning to reason in writing promotes the ability to think. And that writing is creative and important for expressiveness and everything that is healthy and good for humans. And I so agree with those who said in a debate yesterday that for the students, it is the writing process that is important, not the final product. So if they skip the process, it makes no sense. But it DOES make sense. In the tardigrade paradigm. We tell the pupils in every way, apart from the writing teacher’s words, that it makes sense.

With artificial intelligence constantly and rapidly improving, I think it is time to shake up the structures. Simply try to kill the tardigrade. We must have a school (or call it something else) that does not double-communicate what the goal is. There must be learning, creativity, critical thinking, etc. Everything that everyone agrees on, but which we are unable to realise now, in this paradigm. Otherwise, we end up in pure absurdity, where AI writes texts and AI corrects the same texts while teachers and students buzz around in an eternal conversation about correct grades.

But I’m a bit pessimistic. The tardigrade survived the pandemic. We learned almost nothing. The exam is back in the same form, despite researchers and students and teachers who report that the exam cancellation was good for learning. It is not too difficult to see that the answer to the tardigrade’s encounter with artificial intelligence will initially be more control in the form of rules and technical installations. But in the long term, I wonder if this opponent is too strong for the tardigrade, and that we would have done it a service if we killed it before the AI does.

Source for picture: https://royalsocietypublishing.org/…/10.1098/rspb.2021.1760

Er skulen eit bjørnedyr?

Du har vel høyrt om bjørnedyret? Det er eit knøttlite dyr, ein organisme, som lever over alt. Det er mest kjent for at det tåler alt. Folk har bada det i alkohol og kokt det, og det overlever.

Dei siste dagane har eg begynt å lura på om skulen liknar på eit bjørnedyr. Og med «skulen» meiner eg den måten vi no organiserer utdanning og formell læring på. Det paradigmet vi lever i, så og seia. Denne skulen har overlevd i over 150 år, og ser ut til å tåla det aller meste, slik som bjørnedyret. Vi opererer med klassar på ca same storleik, som oftast ein lærar per klasse i slengen, alle i klassen er like gamle, dei oppheld seg i same rom på same tid, og gjer det same. Dei har ein læreplan som er bestemt for dette kurset dei no tar, og dei blir vurdert med karakter på i kva grad dei oppnår måla i denne læreplanen. For å finna ut kva dei har oppnådd, tar dei prøver, eller eksamen.

Det skjer stadig vekk at nokon prøver seg med å bryta litt ut av dette, men det er alltid innanfor paradigmet. Lærarar jobbar til dømes uten karakterar i løpet av året – men så må dei inn att i folden og gi karakter til 1. og 2. termin. Dette veit elevane veldig godt, og dei veit kva som verkeleg gjeld. Vi seier at læringa er det viktigaste, men det er det ikkje, i dette paradigmet. Det er karakterar, vitnemål, opptak, vidare studium og god jobb som gjeld. Det veit både lærarar og elevar, og når nokon vil gjera «noko anna» i skulen, som temadagar, solidaritetsaksjonar, you name it, så er det alltid ein gjeng lærarar og elevar (dei mest realistiske kanskje?) som protesterer fordi det går for mykje tid bort frå det vi bør driva med, som er fag, som er det som viser att på vitnemålet. Ein får ikkje karakter for alle dei flotte orda i læreplanane, som kreativitet og tverrfaglege tema – ein får det i fag. Dermed får ein slike absurde utslag som at det blir gitt klarsignal til å tolka tverrfaglege tema som noko ein kan driva med i kvart fag for seg. Bærekraft i norsk, bærekraft i engelsk. Fagfornyinga kjem – bjørnedyret lever like godt!

Kvifor masar eg om dette no? På grunn av kunstig intelligens. Eller rettare, på grunn av diskusjonane kring Chat GPT. Kan bjørnedyret overleva kunstig intelligens? Chat GPT gir elevane endå ein måte å fuska på, som etterkvart vil bli vanskelegare og vanskelegare å avsløra. Og kva er fusk og avsløringar? Det er kjente ord i bjørnedyr-paradigmet. Når målet er best mogleg resultat i form av gode karakterar, så er det rasjonelt å sjå om ein kan koma til resultatet på enkle måtar. Og det er rasjonelt for ein lærar å prøva å avsløra elevar som gjer dette. For vi trur jo at systemet i utgangspunktet er rettvist? Og at det einaste som ikkje kan vera rettvist med det – er om elevane fuskar seg til betre karakterar?

ChatGPT trugar mellom anna skriveopplæringa. Og no er eg korkje ironisk eller sarkastisk: Eg trur fullt og fast at det er viktig å ha god skriveopplæring, og at det å læra å resonnera skriftleg fremmar tenkeevna. Og at det å skriva er kreativt og viktig for uttrykksevna og alt som er sunt og godt for mennesket. Og eg er så einig med dei som sa i ein debatt i går at det er skriveprosessen som er viktig, ikkje sluttproduktet til elevane. Så om dei hoppar bukk over prosessen, så gir det inga meining. Men det GIR meining. I bjørnedyr-paradigmet. Vi fortel elevane på alle måtar, utanom norsklærarens ord, at det gir meining.

Med kunstig intelligens som stadig og raskt blir betre, meiner eg at det er på tide å røska i strukturane. Rett og slett prøva å ta livet av bjørnedyret. Vi må ha ein skule (eller kall det noko anna) som ikkje dobbelkommuniserer så til dei grader kva målet er. Det må vera læring, kreativitet, danning, kritisk tenking, etc, alt som alle alt er einige om, men som vi ikkje klarar å realisera no, i dette paradigmet. Ellers endar vi opp i rein absurditet, der KI skriv tekstar og KI rettar dei same tekstane medan lærarar og elevar surrar rundt i ei evig samtale om riktige karakterar.

Men eg er litt pessimistisk. Bjørnedyr-skulen overlevde pandemien. Vi lærte nesten ingenting. Eksamen er tilbake i same form, trass i forskarar og elevar og lærarar som melder om at eksamensavlysinga var bra for læringa. Det er ikkje så vanskeleg å sjå at bjørnedyrets møte med kunstig intelligens vil i første omgang vera meir kontroll i form av reglar og tekniske installasjonar. Men på sikt lurer eg på om denne motstandaren er for sterk for bjørnedyret, og at vi hadde gjort det ei teneste om vi hadde avliva det før KI gjer det.

Kjelde for biletet: https://royalsocietypublishing.org/…/10.1098/rspb.2021.1760

«Gir digitale verktøy økt læring?»

Spørsmålet lyser mot meg på mail. Nok ein konferanse skal gi svar. Men eg likar slett ikkje spørsmålet. Det ligg ein premiss her om nokon som ikkje lærer nok, læringa må aukast, og styrkast. Og så må den målast. Nokon må bli meir effektive, noko må samanliknast med noko anna, og alt er så befriande enkelt. Like enkelt som når nok eit lyst hovud slår fast, med like stor autoritet som den siste besserwisseren som sa det: Teknologien er berre verktøy, det er pedagogikken som er viktig. No shit, Sherlock.

Vi skal bruka teknologi i skulen fordi teknologien effektiviserer og aukar læringa. Eit slik påstand peikar rett mot eit ganske så behavioristisk syn på læring. Eller kanskje ei slags samansausing av behaviorisme og andre, mykje eldre førestillingar om læring. Læring føregår ved at nokon(læraren, eller datamaskina) puttar noko inn i knollen din, og ved øving og pugging, kan dette noko festa seg inni der, og det kan koma ut att i form av eit testsvar. Då har du lært.

Skal vi prøva oss på ei litt anna førestilling om læring? Læring er menneskets grunnleggande måte å vera i verda på. Vi kan ikkje unngå å læra, det gjer vi heile tida. Men det er ikkje alltid vi lærer det det var meininga at vi skulle læra. Om ikkje lærarens forsøk på å putta noko inn i knollen din lukkast, lærer du gjerne at du ikkje er særleg flink i matematikk. Vi lærer gjennom å vera saman med andre, gjennom språket og alle dei andre reiskapane vi tek i bruk, får vi eit bilete av korleis verda er og vi lærer å agera i henne. Dette skjer heile tida frå vi er små til vi døyr. Gjennom tidene har reiskapane våre utvikla og endra seg, og læringa vår i takt med dei. Tenk for ein revolusjon skrifta var. Gjennom den reiskapen kunne informasjon lagrast på ein heilt ny måte, og grunnlaget var lagt for at kunnskap kunne akkumulerast gjennom generasjonar. Føresetnadane for læring var grunnleggande endra.

Vi er midt oppe i ein revolusjon på linje med skrifta. Informasjonsteknologien endrar grunnleggande korleis vi lærer, og tankane våre om kva som er mogleg og ikkje. Dette er vanskeleg for skulen, ein gammal og ærverdig institusjon med lange tradisjonar. La oss ta nokre døme: Bruk av kalkulator i matematikktimane. Dette var særdeles kontroversielt i si tid. Det kalkulatoren gjer, er å ta over nokre kognitive prosessar som ganging og deling. Dersom ein skal multiplisera store tal, er ein kalkulator langt å føretrekka framfor andre metodar. Ein må framleis vita at ein må multiplisera, men sjølve utrekninga set vi ut til ei maskin. Kva må ein då læra i matematikktimen? Eller kanskje, når er det vi kan slutta å øva på gangetabellen og utrekning på papir? Når vi er 12? 15? 19?

Informasjonstilgangen er enorm, og søkefunksjonen har endra heilt korleis vi tileignar oss ny informasjon. Men det har også YouTube. På skulen har vi problem med dette, og slår av nettet når det er prøve. Då er det ikkje eit søk som skal hjelpa oss. Eg synes ikkje det er rart at vi strevar, det er vanskeleg å få på plass nye måtar å tenkja om kva som skal lærast og korleis, i skulen, og med ei teknologiutvikling som akselerer, er utfordringane stadig nye. Men det er likevel difor vi må jobba med teknologien i skulen. Vi må leva med denne utfordringa, og stadig spørja oss kva det er vi kan som ungdomane treng, og kva det er vi må læra oss av nye ting for å kunna vera til hjelp.

Det handlar ikkje om effektivisering. Det handlar om at læringa endrar seg på grunnleggande måtar rundt oss, og vi skuldar ungane å vera saman med dei i det.

 

 (Denne teksten hadde ikkje blitt akkurat slik om eg ikkje hadde lese Roger Säljö sine bøker om sosiokulturell teori det siste halve året. Særleg boka «Læring og kulturelle redskaper» frå 2005 har vore viktig).   

Den skjønne litteraturen

Då eg var liten, las eg eit utal bøker kvart år. Las og las. Dersom eg ikkje hadde tilgang på nytt materiale (noko som eg ikkje heilt forstår kan ha hendt, i og med at eg hadde ein perfekt langar i mor mi, bibliotekaren), så las eg berre omatt dei eg hadde i hylla. Og dei bror min hadde i hylla. Og slik haldt eg på. Eg starta då eg var fem, og såg meg aldri tilbake. Alle andre var ikkje slik som meg, det visste eg godt. Eg hadde mange vener som ikkje las så veldig mange bøker, dei likte andre ting, slik var det, vi var ikkje like, og det var heilt greitt. Vi hadde veldig mange bøker heime, andre hadde ikkje det.

Den kjensla. Under dyna om kvelden, lyset skulle ha vore av for lengst, men eg måtte berre lesa meir. I ein stol i stova, der eg brått oppdaga at eg ikkje ante kva anna som hadde føregått den siste timen. Det er noko magisk, nesten hellig ved det. Eg har slike opplevingar med litteratur framleis, der eg tenkjer på personane i boka om dagen på jobb, og skundar meg heim for å møta dei att. Spekteret av opplevingar er litt vidare no, det kan til dømes vera at ei bok er så godt skrive at eg må stoppa og pusta mellom dei fantastiske setningane.

Litteratur er ei kunstform. Ho står i ei særstilling i kulturen vår, ho er den av alle kunstformene vi reknar som viktigast. Korleis kan eg seia det? Jau, på grunn av rommet litteratur har i skulen. Inga anna kunstform får så mykje merksemd i læreplanane. Ho føl elevane gjennom heile skuleløpet, frå 6 til 19 år. Eg vil tru dette handlar om at det er språket som er materialet til litteraturen. Les vi, lærer vi språk samstundes.

Litteraturen er sjølvsagt også gjenstand for forsking. Kva er det som gjer litteratur til litteratur? Korleis vert tekstar litterære? Korleis kan vi forstå dei i all sin kompleksitet? Korleis heng litteraturen saman med samfunnet rundt han? Og så vidare. I vitskapen må ein på ein måte komma seg litt unna magien, eller det vil seia, ein må prøva å forklara magien, korleis han oppstår. Ellers vert ein berre sitjande og føla, og det vert det ikkje så god forskning av. Trur eg. Kanskje.

Og då nærmar vi oss ein del av problematikken rundt litteraturen i skulen. Forholdet mellom magi og mageplask. Mellom kjensler og kjølig analyse. Litteraturen er full av skildringar av nye lærarar som får eit brutalt møte med skulekvardagen der det viser seg at ungane dei får framfor seg, ikkje ser magien i deira eigne favorittar. Den er så full av det at eg kan ta den boka eg les nett no, heilt tilfeldig, og sitera: «…and knew from the very first lesson – Romeo and Juliet, (…) to a class of sniggering thirteen-year-olds that it had been a mistake» (Kate Atkinson, A God in Ruins) Ein har så lyst å gi elevane opplevingar slik ein har hatt sjølv, og så tek dei ikkje i mot. Somme sluttar. Andre blir bitre. Nokre vert sikkert forfattarar. Eller litteraturkritikarar.

Og så er det analysen. På eit tidspunkt i skulen kjem den inn. Kva er litteratur bygt opp av? Korleis skriv ein litterære tekstar? Og kva i tekstane er det som gjer at vi forstår dei slik vi faktisk forstår dei? Igjen kan ein, om ikkje så mykje i litteraturen, så i diverse samtalar med kjente menneske, gjerne forfattarar, få høyra om norsklæraren som kvalte all interesse for litteratur med den evindelege analysen. Særleg diktanalyse. I slike samtalar er norsklærarar tørre, keisame menneske med tru på fasitsvar i litteraturen. Eg har sjølv site i debatt med forfattarar og hatt ei ekkel kjensle av at no vert eg ein person eg ikkje har lyst til å vera. Ein person som forsvarar diktanalysens plass i skulen, og dermed ein slags Tørrdal som øydelegg unge sinn for alltid.

I lærarkrinsar snakkar vi ofte om at alle har ei meining om yrket vårt, for alle har gått på skulen. Det er kanskje ekstra sant om norskfaget. Eg ser ikkje heilt for meg ein debatt på fjernsynet i beste sendetid med tittelen «Hva er galt med naturfaget?», slik vi fekk oppleva om norskfaget her om kvelden. Alle eig språket og mange kjenner sterkt eigarskap til litteraturen. Det må vi vera glade for. Men vi har også lov å vera profesjonelle. Vi har lov å seia at det får vera måte på romantikk. Litteraturen vert ikkje øydelagt av at ein kan noko om han. Vi har også lov til å seia at det må vera måte på å ikkje reflektera over eigne privilegium. Alle er ikkje som oss som vaks opp i ei bokhylle. Dei treng litt hjelp med å finna sine gode litterære opplevingar.

Magien i litteraturen fekk nok meg til å bli norsklærar. Magien i litteraturen er ei kraft eg framleis reknar for noko av det viktigaste eg har i livet mitt. Men i klasserommet kan eg ikkje ta mine magiske opplevingar og planta inn i hovudet på elevane. Eg må i staden jobba med å legga til rette for at dei skal få sine eigne opplevingar. Kanskje klarar eg det ikkje. Men eg jobbar for det, på ekte norsklærarvis.

Relaterte innlegg:

Kva med faget?

Arven frå romantikken

Desse yrkesfagelevane!

 

 

 

 

 

 

Underleggjering av teknologi -eit ansvar for skulen

Det byrjar å bli ei stund sidan eg starta å jobbe med feltet IKT i skulen. Det er vel snart ti år. Dei første åra handla mykje om å få lærarar til å ta i bruk datamaskin i klasserommet, og førebu dei på at elevane snart kom med ein bærbar PC kvar. Diskusjonane gjekk særleg på bruken av internett, og læraren sitt behov og ønske for å kontrollera elevane sin nettaktivitet. Andre utfordringar var rett og slett lærarane sin kompetanse i bruk av programvare og maskinvare. Det første temaet er forsåvidt framleis eit diskusjonstema, medan det har skjedd stor utvikling rundt det andre temaet. Der har diskusjonen utvikla seg til meir å dreia seg om, og etterlysa hjelp til, pedagogisk bruk av IKT i klasserommet. Som sjølvsagt igjen heng saman med elevane sin tilgang til internett. Eg har lenge ønska meg at diskusjonen kunne løfta seg litt opp og handla om kunnskapssyn og læringssyn, for det jo desse grunnleggande tankane kommunikasjonsrevolusjonen utfordrar oss på, for å seia det mildt, rettare er det vel å snakka om eit paradigmeskifte, slik June Breivik til dømes ofte gjer. Svært ofte er problematiseringar rundt ikt i skulen knytt til teknologien flytta inn i det eksisterande paradigmet. Vel. Somme meiner alt går for seint, det meiner vel eg også ofte, men eg tenkjer samstundes at det er fordi endringane er så grunnleggande, samstundes som utdanningsinstitusjonane har same strukturar som før.

Eg hugsar at eg ofte tenkte og sa i diskusjonar dei første åra, at teknologien kom til å bli transparent, og då kom alt til å bli lettare. Det har jo forsåvidt blitt slik, på svært mange felt i samfunnet. Vi tenkjer ikkje så mykje over teknologien bak at vi betaler med eit plastkort, brukar smarttelefon til å betala på bussen, sjekkar Facebook. Heller ikkje at vi nyttar et samarbeidsdokument i ein skuletime. Vi har svært mange val, og vi vel det vi meiner er best for det vi vil oppnå. For ein god del lærarar er det blitt slik at elevens tilgang til kommunikasjonsteknologi er ein grunnleggande premiss i alt dei gjer av planlegging, klasseromsaktivitet, vurdering. Uten at dei kvar gong må minna seg sjølv på at slik er det. Ikkje alle har det slik, men mange.

Det er positivt at IKT blir integrert og ein naturleg del av skulen. Men det kan bli for naturleg og for lett. Teknologien kan bli for transparent. Eg trur at i 2016, må vi i mykje høgare grad bestreba oss på å underleggjera teknologien. Elevane som startar i vgs i år, er fødde i 2000. Dei har aldri levd utan internett-tilgang. Dei var seks år det året eg kom på Facebook.  Dei har vokse opp i ei utvikling der alle grensesnitt er blitt enklare og enklare å meistra, fleire og fleire tenester er integrerte med kvarandre, og fleire og fleire delar av samfunnet er teknologidominerte. Og alt er veldig enkelt, særlig for denne generasjonen. Vi må få dei til å undra seg over det som skjer. Her er nokre tema eg meiner er særdeles viktige for skulen framover:

• Kunnskap om programmering, om korleis datateknologi fungerer.Også om korleis internett faktisk fungerer – prøv å forklara det for deg sjølv! Dette handlar om å bli subjekt og ikkje berre objekt for teknologien. Om å kunna skapa og ikkje berre bli manipulert (ja, det blir vi heile tida, alle). Og ja, det er underleggjering. Kva skjer eigentleg når du skriv ei statusoppdatering på Facebook?
• Kunnskap om overvakingssamfunnet og det vi kallar tingenes internett. Grundig kunnskap. Kva informasjon finnes der ute om deg? Kva kan det brukast til? Er det noko gale i at ein no kan kjøpa tannkost til ungane som rapporterer til foreldrene si maskin om dei har pussa, og kor grundig dei har pussa?  Er det ikkje berre fint at din helseinfo kan bli tilgjengeleg for den som sit i den andre enden med ein gong du ringer nødnummeret? Det handlar om kritisk tenking rundt desse temaa.
• Kunnskap om kunstig intelligens og kva konsekvensar utviklinga vil få for framtidas arbeidsliv. Og framtidas liv i det heile. Kobla med andre trendar vi ser for framtida, sjølvsagt. Korleis heng dette til dømes saman med migrasjon? Og klimaendringar? Dersom ein ikkje er budd på masseoppseiingar som følge av robotutvikling, kva konsekvensar kan det få. Massearbeidsløyse i Europa kombinert med store folkemassar på vandring frå endå verre scenario som krig, tørke, ekstrem fattigdom, kan det koma til å bli eit realistisk bilete?

Desse temaa kan elevane (og vi andre) berre koma inn i ved bruk av teknologi. Symjeundervisning på land er ikkje spesielt effektivt. Nokon diskuterer om læraren held på å bli overflødig. Eller om det berre er «teknologane» som skal jobba i skulen. Eg vil seia at vi treng topp lærarar som er villige til å halda seg oppdaterte på fagfelta sine – og dei er ikkje teknologifrie! Kan vi ha samfunnsfagslærarar som ikkje er interesserte i å oppdatera seg på dei to siste felta over, til dømes? Eg meiner nei.

Dette heng også saman med mantraet om teknologien som «berre verktøy», som den same June Breivik skriv godt om her. Vi har ei rekkje teknologiske verktøy for handa, det er rett, men bruken av dei impliserer så mykje meir for skulen enn det eit klasserom med berre tradisjonell teknologi gjorde. Vi treng ein skule der elevane får ta i bruk all tilgjengeleg teknologi samstundes som den same teknologien og teknologiutviklinga blir problematisert – eller underleggjort, som eg tykkjer er eit godt begrep for dette.

 

Man vs Machine -post NKUL 2016

Eg har lyst å starta med mitt aller første blogginnlegg – i sin heilskap. Det heitte originalt nok «Mitt første blogginnlegg – uæh». Her er det:

Hei alle! Her kjem min aller første post på min aller første blogg. Årsaka til denne modige handlinga, er at eg har vore på kurs i regi av Hordaland fylkeskommune og lært utruleg mykje nytt om nettet, slik det er i dag. Mitt mål med denne bloggen er, i alle høve per i dag, å bevega meg frå å vera ein Web 1.0-brukar til å bli ein Web 2.0 brukar! Etter kvart håpar eg å kunne skirve om mykje og mangt som har med skulen å gjera her, og få mange kommentarar frå både kjende og ukjende, elevar og kollegaer.

Innlegget vart posta 13. desember 2006 – det er altså snart ti år gammalt. Årsaka til at eg trekk fram att dette no, er at kunnskapsmininsteren fekk eit spørsmål frå salen på årets NKUL: Korleis vil delingsøkonomien påverke skulen? Svaret var at det hadde han ikkje tenkt på. Eg har stor respekt for folk som torer å seia at dei ikkje har tenkt på noko. Verda hadde vore ein mindre irriterande stad om det hende oftare. Eg håpar berre at han byrjar å tenkja på det no, og gjerne les seg opp på emnet. Mitt første møte med tankar om korleis delingsøkonomien vil påverke skulen var for snart ti år sidan, eg vart introdusert til dei nettopp på dette kurset eg nemner i blogginnlegget over, av Arne Krokan. Det har påverka alt eg har gjort og tenkt om skule sidan den gongen. Ti år er lenge. Arne, eg vil gjerne takka deg for at du har orka å snakka om dette så lenge, trass i at mange heilt tydeleg ikkje har høyrt etter.

Men delingsøkonomien er ikkje det einaste som bør få oss til å tenkja annleis om kva skulen er og bør vera. Fleire av plenumsføredraga i år hadde kunstig intelligens som eitt av premissa for argumentasjonen sin. Utviklinga på dette feltet går i rasande fart, og Lord Jim  Knight viste video med roboten Sofia, laga av David Hanson, som eg rett og slett trur ein må sjå sjølv for å forstå det. George Siemens sa det slik: Vi er den siste generasjonen som kan rekna med å vera meir intelligente enn maskinene. Og kva då? Kva med arbeidsliv, kva med skule, kva med livet? For å forenkla gode komplekse føredrag ganske kraftig: Vi må konsentera oss om det som gjer oss til menneske. Det er vi som har humanitet, men kva vil det seia? Og kva vil det seia å vera menneske i ei maskinverd? Språk, empati, kreativitet, samarbeidsevner, var nokre av stikkorda til Jim Knight. Eg legg til filosofi.

Og dermed tek eg ein sving tilbake til kunnskapsministeren. Sjølv om kanskje ikkje premissene i NOU 2015:8(Ludvigsenutvalget) var heilt dei same som i føredraga på NKUL, er jo konklusjonane nokre av dei same når det gjeld kva som må vektleggjast i skulen. Stortingsmelding 28 føl opp ein del, men eg er bekymra for det som Røe Isaksen sjølv kalla ein «kjepphest»: Ein del heilt sentrale fagovergripande kompetansar som NOU’en kalla det, skal inn i faga «på fagenes premisser». Eller meir bekymringsfullt, om dei i det heile skal inn. Så sentrale kompetansar som metakognisjon, kommunikasjon, innovasjon, kreativitet, kritisk tenking, samhandling, etc,  skal berre inn i dei faga der det passar. «Fagenes egenart er utgangspunktet for om og hvordan det enkelte fag skal inkludere kompetansene», står det. Mitt spørsmål er kven som skal definere «fagets egenart». Skulefaga er historiske konstruksjonar som har blitt forma av mange ulike element. Eg har tenkt litt om kva norskfaget er i eit gammalt blogginnlegg, om nokon er interessert.

Så, spørsmålet blir kor mange år til vi skal sosa avgarde med kosmetiske endringar i skulen fordi viktige samfunnsaktørar ikkje føl med i timen. Det er ikkje vits å møta opp for å ikkje få fråver, om ein sit og søv på pulten.

 

 

 

If You Love Somebody, Set Them Free

Utdanning har potensiale til å vera eit frigjerande prosjekt. Og eg trur at mange av oss vart tiltrukne av arbeid i skulen på grunn av nettopp det. Vi vil gi barna det dei treng for å forstå samfunnet rundt seg, og tenkja kritisk om det, slik at dei kan gjera opp si eiga meining, og forkasta andre. Men kor frigjerande vil vi eigentleg ha det? Det er det eg tenkjer mest på no, i avslutninga av årets opphald i London og på BETT. 
For utdanning kan også ha mange undertrykkjande element, og kvar er balansen mellom tradisjonsoverføring og frigjering? Det er vi som bestemmer kva ungane skal læra. Til nød får dei velga kva måte dei skal læra det på, og vala vi gir dei, er ikkje veldig ulike. Dei får ikkje bestemma når dei skal læra noko. Motivasjonen deira får versågod vera der akkurat når vi treng den. Alle gjennom same kverna, bileta frå The Wall er heilt relevante framleis.
No er det skular som prøver på andre måtar. Eg har forstått dei siste dagane at slagordet er at vi må gå frå «Just in case» til «Just in time». Altså frå eit pensum der ungane skal læra noko dei kanskje får bruk for, til at ungane får kunnskap om noko, fordi dei akkurat der og då lurer på akkurat det. Og då er det vår venn internettet som kan trå til. Eg trur det er noko her. Men Sugata Mitra seier «Knowledge will become obsolete». Og då ramlar eg av. Knowledge? Det kan henda vi legg ulike ting i omgrepet. Eg trur også at vekta på faktainnlæring med fordel kan reduserast, og at prosessar som td kalkulasjon kan gjerast av maskiner, men knowledge er for meg mykje meir komplekst enn det. Kunnskap om kontekst, historie, kva det vil seia å vera menneske, alt det vi treng for å skapa meining i det vi ser rundt oss. Det må vel skulen driva med? 
Teknologirevolusjonen vi er midt oppe i har også eit frigjerande potensial. Når vi kan møta menneske frå heilt andre kulturar, sjå og snakka med dei ved hjelp av teknologi, kan eg ikkje tenkja anna enn at det er verdifullt for vår felles framtid, at det kan bli avgjerande, faktisk. Eg er også heilt overtydd om at barn må læra koding. Dei må forstå maskinene i mykje høgare grad enn det til dømes eg gjer. For undertrykkingspotensialet er like enormt som frigjeringspotensialet. Overvåkinga og dei komersielle interessene har ikkje vårt beste i sinne, i alle høve ikkje heile tida. Barn må kunna vita korleis dei skal vera subjekt og ikkje objekt. 
Vi i skulen kan bruka teknologien på frigjerande vis. Vi kan også bruka han til undertrykking, eller for å vera litt meir diplomatisk, meir effektiv vidareføring av systemet. Når målstyring og resultat på testar er det som tel, er det, som Audrey Watters sa i går, kanskje elektroniske flashcards som interesserer oss mest. No kjem den adaptive teknologien for fullt til skulen. Vi kan sjå, og elevane kan sjå, kva dei har lært, kva dei treng å øva på, korleis dei «ligg an», som vi seier i skulen. Ligg an til kva då? Bør vi kanskje spørja. 
Eg skulle ynskje skuledebatt kunne handla om slike spørsmål. Og at ikkje alle var så skråsikre. Eg synest dette er vanskelege spørsmål. Men det er ikkje farleg å tenkja på dei. 

Gammal dame er vond å venda – men det går!

Dette er ei slags tilståing. Eller kanskje meir som eit vitnesbyrd? Den som les, får sjå. Eg er ingen gamer. Sjølv om eg har ei fortid med Space Invaders og PacMan, datt eg av lasset då TV-spela (som det heitte) kom, og eg kom aldri på att. Eg har knapt tatt i ein konsoll. Eg likar godt ordpuslespel, Mah Jong og kabalar på ipad’en, og i fjor skal eg tilstå det gjekk nokre timar på Candy Crush. Men dette er liksom ikkje ordentleg gaming, trur eg vi må seia.

Og så er det jo det, at eg jobbar på ein skule som mellom anna profilerar seg på at vi brukar spel i undervisninga. No har vi til og med søkt store midlar frå Forskningsrådet om eit innovasjonsprosjekt, der vi skal etablera eit forskningsbasert kompetansesenter for bruk av spel i undervisninga. Og eg skal leia prosjektet, om vi får det. Hm. Neidå, eg MÅ ikkje vera ein gamer for den jobben, det er andre ting eg må kunna. Men det kan jo vera greitt å vita litt? Ha trykt litt på knottane, liksom? Så eg har hatt nokre forsøk. I fjor prøvde eg å læra meg å spela Civilisation. Det gjekk ikkje. Eg skjøna aldri kva eg måtte gjera, og kva poenget EGENTLIG var. Eg forsto kva spelet handla om, i teorien, men spelinga fekk eg ikkje tak på. Så, like før ferien, kom Aleksander Husøy, ein av spelpedagogane våre, til meg med eit spel som heiter «Gone Home». Og jau, eg lova å prøve. Men eg kjeda meg. Eg var så klurete til å manøvrera, og eg brukte utruuuuleg lang tid på slikt som dei som har det i fingrane, gjer på eitt minutt. Dermed gjekk alt veldig seint, og eg fann igrunnen ikkje ut så mykje. Og så var det ferie.

Men no på fredag var eg på workshop om spel, med høve til å testa litt. Det var ein kjekk dag, og eg fekk mot og inspirasjon til å prøva igjen. Så denne veka gjekk eg laus på Gone Home igjen. Og no i ettermiddag løsna det. Etter ca 2-3 timar speling totalt, fordelt over nokre dagar. Eg fann ei hemmeleg dør. Eg fann eitt nytt kart. Eg skal ikkje seia meir om det, men brått var eg oppslukt. Og eg ser klart kvalitetane Aleksander har sett, og eg er ikkje i tvil om at eg kan bruka dette spelet i engelskundervisninga til neste år. Juhu!

Eg har lært: Det tar ikkje så langt tid som eg trudde det skulle ta å bli hekta. Eg har prøvd for kort og for lite før.
Eg har fått bekrefta: Det er gode, «litterære» – kva skal vi elles kalla det – kvalitetar i Gone Home, som heilt klart kan høyra heime i undervisning.
Mitt råd til andre gamle damer: Kom «an – vi kjem til å ha andre blikk på spela, andre innfallsviklar, det er verdifullt, også for gamerkollegaene våre! De er utfordra!

Litt lenker:

Spelpedagogane sin blogg: Her finn du mellom anna stoff om Gone Home
Artikkel om Gone Home i Mindshift

Om lærarar og lektorar og førestillinga om at alt var betre før

Førestillinga om at alt var betre før, ligg djupt i oss alle. Prøv å legga inn ein liten kommentar i den retninga i uforpliktande samver; støtta kjem umiddelbart. Så er det ein del som tek seg i det, og humrar litt om Aristoteles. Men vi har det i oss, dei aller fleste. Psykologane kan sikkert forklara kvifor

Det er lærarstreik. Lærarane streikar for å få behalda ei arbeidstid på ca 43 timar i veka, der 13 timar kan nyttast kvar ein måtte ynskja, og kva tid på dagen ein måtte ynskja. Så enkelt er det, og for dei som framleis ikkje har fått det med seg, er det nok viljen og ikkje vitet, det skortar på. Men det er berre difor lærarane streikar. Ikkje fordi dei tykkjer dei har verdens dårlegaste arbeidsplass. Det skulle ein ikkje heilt tru, når ein ser kva for ytringar som kjem opp i samband med streiken. Det er så mykje som føl med ei hes, som svigerinna mi seier.

Lengst gjekk prosfessor i internasjonal pedagogikk, Arild Tjeldvoll, i sin kronikk «Lærerstreiken er en tapt sak» denne veka. «Lærerne har blitt proletarisert og skolens faglige resultater har sunket». Men det er ikkje lærarane si skuld: » Skylden ligger i den skolepolitikken som har vært ført etter krigen og den pedagogiske forskningen som trofast har støttet denne politikken. Det har vært skolepolitikk som sosialpolitikk». Somme anar nok kvar vi skal no, og ja, dit skal vi. For å seia det kort. All slags ungar og ungdomar har kome inn i vanleg skule, læraren har blitt sosialarbeidar, og fag er ikkje viktig lenger. Men forteljinga til Tjeldvoll har ein helt: Lektoren. Vi må unna oss eit sitat til: «Det som trengs er en strategi for å gjenreise den faglige skolekulturen vi hadde i tiden med realskole, landsgymnas og lektorer med seks års utdanning fra universitetet. Lektorene var så viktige at de var embetsmenn, utnevnt av Kongen i statsråd. I første del av forrige århundre utdannet de den hjernekraften som senere gjorde landet sterkt økonomisk, teknologisk og kulturelt».

Kort sagt, lærarane (dei lærarskuleutdanna) har vore så teite at dei ikkje har sett kva som skjedde med skulen, men det er ikkje deira feil, dei har blitt hjernevaska. Så mykje for støtta.

Men vi må snakka litt meir om lektorane. I BT i dag er Ingebjørn Bleidvin inne på noko av det same i kronikken «Den makteslause læraren» (takk for den). For å svara på kva som har gått så gale, viser han til to pedagogikk-forskarar som mellom anna skal ha peikt på at «Allmennlæraren tok over for den fagleg sterke lektoren». Ja, kva skal ein eigentleg med fiendar, med slike vener?

Først litt opplæring: Allmennlæraren er den gamle «læraren». Han er utdanna på lærarskulen, i gamle dagar på «seminaret», som det heitte. Han underviser primært i grunnskulen, tidlegare i folkeskule og framhaldskule. Lektoren er utdanna på universitetet, som oftast, ho har hovudfag eller master, og eitt år praktisk-pedagogisk utdanning (tidlegare eit halvt). Lektoren treff du ofte i vidaregåande skule, i bynære strok også i ungdomsskulen. Ei tredje stor gruppe er dei universitetsutdanna adjunktane, ofte i ungdomsskulen, også å sjå i vgs. Denne lektoren med sterk fagleg fordjuping har ingenting i barneskulen å gjera, til det kan ho altfor lite om ungar. Og slik har det vore, og slik er det. Konklusjon: Ingen har tatt over for lektorane! Hallo? Vi er her! Ja, for det gløymde eg å seia. Eg er lektor sjølv. Det går i grunnen greitt.

Så må eg peika på det opplagte, og eg beklagar dette. Vi lever i eit heilt anna samfunn no enn vi gjorde i glansdagane til Bleidvin og Tjeldvoll, som er 50-og 60-åra. Vi kan gjera eit tankeeksperiment: Dersom vi hadde teke vare på spesialskulane, som gjorde at vanartige born ikkje gjekk i vanleg skule, kunne vi då drive skule på same måten som den gongen? Kunne læraren, unnskyld, lektoren, ha sluppe å vera «sosialarbeidar» då? Nei. Vi har til dømes stor openheit om psykisk helse i dag. Dei aller fleste kan mykje om det. Medan ein lektor den gongen kunne lata vera å sjå at Agnes hadde blitt veldig tynn, rett og slett fordi han ikkje forsto kva han såg, er det ikkje slik no. Vi veit og vi ser, og vi gjer det vi skal. Og det er faktisk ikkje å vera sosialarbeidar! Er det noko eg er drit lei, unnskyld språket, så er det dette maset om at vi må vera sosialarbeidarar. Vi er profesjonelle lærarar, og ser vi at eleven vår har det vanskeleg,  snakkar vi med henne, er det naudsynt snakkar vi med helsesøster, eller vi tar ein telefon heim. Eller vi får hjelp av utdanna sosialarbeidarar. Og somme gonger får vi ein telefon heim, og det taklar vi heilt fint. Der kjem dei 43 timane inn.

Og så må eg seia noko om fagleg styrke og å få konsentrera seg om fag. Ta det heilt med ro. Vi elskar fag. Vi gjer det vi kan for at elevane våre skal læra mest mogleg fag. Og vi er utruleg dyktige. Vi er så dyktige at vi kan lesa følgande bombe i Kommunal rapport her om dagen: «Kanskje verdens beste skole«.

Eg innrømmer det: Eg er litt lei no. Eg håpar at streiken snart er over, og at lærarane får behalda noverande arbeidstidsordning. Og så kan vi snakka om framtida, ikkje fortida, ver så snill? Vi har nemleg ein jobb å gjera. Kloden kokar, og våre elevar må redda han. Kva skal vi i skulen gjera med det?

Ein norsklærar vender attende

Dette har hendt: Eg har vore på mitt livs eventyr, og det er ikkje slutt enno. Det å få vera med på å bygga opp ein skule frå grunnen av har vore altoppslukande, og heilt fantastisk. Men det har ikkje vore mogleg å fordjupa seg i noko som helst anna. Difor har norsklærar Tveisme vore pensjonert, og dei store debattane som har vore kring norskfaget, har eg fulgt med eit halvt auga. Men no skal eg altså dyppa ei lita tå ned i norskfaget igjen. Eg skal dela ein påbyggsklasse med ein annan lærar, og er på den måten attende til utgangpunktet, der eg starta for snart 17 år sidan. Også fordi eg igjen skal få samarbeida med og læra av ein superdyktig kollega. Det treng eg, fire år utanfor faget er lenge. Mykje har hendt i faget også. Og då er vi ved poenget med dette innlegget. Eg treng hjelp til å forstå ein del av det som har føregått. Det som kjem vidare her, kjem nok til å høyrast ganske kritisk ut, kanskje til og med konservativt. (Gulp!) Men eg ynskjer ikkje først og fremst å kritisera, eg treng hjelp til å finna kjeldene, diskusjonane og det som har ført fram til den læreplanrevisjonen eg no sit med.

Det er lurer mest på, er endringa i sjangertermar. Borte er novelle, kåseri, artikkel og essay, inne er «kreative, informative og argumenterende tekster, utgreiinger, litterære tolkninger, drøftinger og andre resonnerende tekster»(vg 3 påbygg). Kva er grunngjevinga for dette? Eg reagerer særleg på inndelinga kreative, informative og argumenterande. For det første: Er det noko i vegen for at ein tekst kan vera alt dette? For det andre: Vil ikkje dette berre vera tildekkande, og føre til at ein lærar seier til eleven at «kreativ» tyder anten novelle, kåseri eller essay, og «informativ» tyder artikkel? Er meininga at elevane skal få større fridom til å eksperimentera? Men då må lærarar vera villige til å vera med på leiken. Eg meiner eksamensoppgåva som vart gjeven i hovudmål i år, der eleven skulle skriva ein kreativ tekst, var eit godt døme på at dette er tildekkande og forvirrande. Elevar valde forteljing eller novelle-sjangeren, og det viste seg å vera feil. Fordi oppgåva sa dei skulle reflektera. Men kva om elevane let ein hovudperson i ei novelle reflektera over tematikken i tekstane som var oppgitt? Er det framleis feil?

Så har eg nokre kommentarar til læreplanmåla for påbygg. Her er to ulike læreplanmål:

1. skrive kreative, informative og argumenterende tekster, utgreiinger, litterære tolkninger, drøftinger og andre resonnerende tekster på hovedmål og sidemål

2. skrive kreative, informative og resonnerende tekster, litterære tolkninger og retoriske analyser på hovedmål og sidemål med utgangspunkt i norskfaglige tekster

Kvifor er ikkje dette eitt mål? Ja, eg ser skilnaden, men det kan då umogleg vera meininga at elevane må skriva informative tekstar som ikkje har utgangspunkt i norskfaglege tekstar, og informative tekstar som har det? Absurd blir det om ein seier det same om litterære tolkingar. Her må det ryddast.

Og sånn bortsett frå det, det skal bli herleg å koma i gang!